HİPEK Nedir ?
Hipertermik (sıcak) karın içi kemoterapi, tümör yükünü azaltmaya yönelik cerrahi operasyon sonunda yapılan bir uygulamadır.
“Karın içi sıcak kemoterapi” diğer adıyla “hipertermik karın içi kemoterapi”, apendiks kanseri, psödomiksoma peritonei, kolon kanseri, mide kanseri, kadınlarda yumurtalık kanseri ve peritoneal mezotelyoma gibi karın boşluğuna yayılmış kanserleri tedavi etmekte kullanılan yeni bir yöntemdir. Kanserli dokunun, cerrahi olarak çıkarılmasının ardından yaklaşık 90 dakika boyunca karın içine kemoterapi sıvısı verilerek yıkanmasıdır.
İşlemin ilk aşaması, tüm görünür tümörlerin “Sitoredüktif Cerrahi” yöntemiyle çıkartılıp kalan mikroskobik (gözle görülmeyen) kanser hücrelerini olabildiğince “HİPEK” ile yok etmektir.
Karın içindeki tümörlü organların, kısmen veya tamamen çıkarılması gerekebilir. Organ çıkarılması işlemi yalnızca tümör organın yüzeyinden sıyrılamıyorsa yani derine işlemişse gerçekleştirilir. Organ korumak esastır. Ancak geride tümör bırakmamak için yaşamsal olmayan organlar çıkarılabilir. Bu organlar arasında; safra kesesi, dalak, ince veya kalın bağırsağın bir kısmı ve karın duvarı zarı (periton) yer almaktadır.
Sitoredüksiyon işlemini, kalan mikroskobik kanser hücrelerini yok etmeyi hedefleyen hipertermik karın içi kemoterapi (HİPEK) takip eder.
HİPEK yani sıcak kemoterapi banyosu için tümör yok edici özel bir ilaç (kemoterapi ilacı) yaklaşık 90 dakika boyunca özel bir aparat ile karın içine verilir. Kemoterapi ilacının emilimi az olduğu için, geleneksel kemoterapide ortaya çıkabilecek sistemik yan etkiler olmadan daha yüksek dozlar hastaya kullanılabilir. İşlem sırasında kullanılan kemoterapi sıvısı sağlıklı olan hücreleri korurken kalan kanser hücrelerini ortadan kaldırmak amacıyla 42 derece sıcaklıkta ısıtılır ve karın içine verilir. Bu sıcaklıkta kanser hücreleri zarar görürken, normal hücreler ise zarar görmez.
Tümör yükünü azaltmaya yönelik cerrahi operasyon ve hipertermik karın içi kemoterapinin avantajları nelerdir ?
Sitoredüktif cerrahi ve HİPEK 1980’lerin başından beri kullanılmaktadır. Hasta sağ kalım oranlarını ve yaşam kalitesini iyileştirebileceğini gösteren çok sayıda bilimsel çalışma mevcuttur. Karın içine yayılan kanser türlerine uygulanan geleneksel kemoterapi tedavileri yetersiz kalabilir. Ağızdan alınan ya da damardan verilen kemoterapi ajanlarında yakın zamanda önemli ilerlemeler kaydedilmiş olmasına rağmen, tümör karın zarlarına ve organların yüzeyine yayıldığında etkisi yetersiz olabilir. Bu hastalarda “sitoredüktif cerrahi” ve “HİPEK” iyi bir seçenek olabilir.
Karın içinde bulunan kanserli dokuları tedavi etmesi zordur. Geleneksel kemoterapinin etkisi, karın duvarı ve organlarının yüzeyinde bulunan tümörlerin tedavisinde HİPEK’e oranla çok daha düşüktür. Geleneksel kemoterapi rejimlerine kıyasla bu yöntemle daha yüksek sağ kalım oranları özellikle kolon ve over kanserlerinde gösterilmiştir. Hastanın ameliyat sonrası semptomlarda azalma ve yaşam kalitesinde artış gözlenmiştir.
Tümör yükünü azaltmaya yönelik cerrahi operasyon ve hipertermik karın içi kemoterapinin riskleri nelerdir ?
Diğer tüm cerrahi operasyonlarda olduğu gibi bu ameliyatta da komplikasyonla karşılaşılabilir. Sitoredüktif cerrahi ve HİPEK’i takiben en sık görülen komplikasyonlar; ameliyat sırasında kanama ve ameliyattan sonra gelişen karın içi ya da kesi yeri enfeksiyonlarıdır. Diğer daha az yaygın komplikasyonlar ise şunlardır:
• Akciğer embolisi (pıhtı atması)
• Enterokutanöz fistül (bağırsaklar ve karın derisi arasında bir açıklık) veya bir anastomozdan sızıntı (bağırsakların bölümleri cerrahi olarak yeniden bağlandığında ortaya çıkabilecek bir sızıntı) gelişimi
• Yara yeri ayrılması
Bu cerrahi komplikasyonların dışında HİPEK’in komplikasyonları olabilir. Böbrekler ve kan hücreleri olumsuz etkilenebilir (nefrotoksisite ve hematolojik yan etkiler; alyuvar sayısında azalma, trombosit sayısında azalma gibi) .
Tümör yükünü azaltmaya yönelik cerrahi operasyon ve hipertermik karın içi kemoterapi sonrasında hasta nelerle karşılaşabilir ?
Sitoredüktif cerrahi ve HİPEK, hastalığın derecesine bağlı olarak ortalama 8-14 saat süren bir operasyondur. Hastalar genellikle ameliyattan sonra ortalama 7-10 gün hastanede tutulur.
Sitoredüktif cerrahi ve HİPEK ardından, hastalarda 1 ay boyunca yorgunluk görülebilir. Bu iyileşme döneminde dinlenmek kadar hastanın yataktan kalkması, hareket etmesi ve mümkün olduğunca aktif olması da çok önemlidir. Hareket etmek yorgunluk ile mücadeleye etmenize yardım eder, bacaklarda ve akciğerde kan pıhtıları oluşmasını engeller.
Tümör yükünü azaltmaya yönelik cerrahi operasyon ve hipertermik karın içi kemoterapi sonrasında hasta nasıl beslenmelidir ?
Beslenmenin sağlığımızın korunmasında ve yaralarımızın iyileşmesinde önemli bir rolü vardır. Hastanın kalori gereksinimlerinin karşılandığından emin olmak için hem ameliyattan önce hem de ameliyattan sonra hastanın beslenme durumu değerlendirilir. Ameliyattan sonra açlık 7 günü geçerse total parenteral beslenme (TPN) verilir. İdeal ve mümkün olan en erken zamanda ağızdan beslenmeye başlamaktır. Önce sıvı gıdalar sonra katı gıdalar verilir. Ağızdan alınan mamalar da bu süreçte destek olarak kullanılabilir. Beslenme çok önemlidir. Günlük protein, şeker ve yağ ihtiyacı besinlerle mutlaka sağlanmalıdır. Hastanede yatan hasta bir diyetisyen tarafından izlenir. Taburcu olurken kendisine neler yiyeceği ile ilgili bir liste verilir.
İzlem ve Kontrol
Hastalar taburcu olduktan yaklaşık 1 hafta sonra kontrol muayeneleri yapılır. Bu ziyaret sırasında, hastaların beslenme durumlarının değerlendirilmesi ve sonraki tedavi planlaması yapılır.
CEA, CA19-9 ve CA125 gibi tümör belirteçleri takibi ameliyattan sonraki ilk 2 yıl için her 3 ayda bir, 3-5 yıl için her 6 ayda bir yapılır. Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ameliyattan sonraki ilk 2 yıl için her 6 ayda bir, daha sonra 3-5 yıl içinde yılda bir defa yapılır. Herhangi bir durumda tahlil sonuçları (tümör belirteçleri) yüksek çıkarsa, bilgisayarlı tomografi (BT) veya PET-BT yapılması gerekir.
KRC Merkezi’nde sitoredüktif cerrah ve HİPEK konusunda yaklaşık 400 vaka deneyimli iki akademik cerrah hizmet sunmaktadır.